ერნესტ ჰემინგუეი - თექ, მიჩიგანს
მთარგმნელი გიორგი ხულორდავა
ჯიმი გილმორქ კანადაშე დიკორთ ჰორტონს-ბეიშა დო რჩინჷ ჰორტონიშ ოჭკადჷრე ქიჸიდჷ. დაბალი, უჩა-უჩა კოჩი რდჷ ჯიმი, დიდი ოშჷმეში დო დიდი ხელეფი უღუდჷ. ცხენეფიშ ჭკადუას გორწაფილ რდჷ, მარა ფოტამიკოკირილო ხოლო მუთა უგუდჷ იშენშენ ჭკადჷშა. ოჭკადჷრეშ ჟიდო მილარედჷ დო ოჭკომალს დ.ჯ. სმითიწკჷმა ჭკომუნდჷ.
ლიზ კოუტსი სმითეფს გეურედჷ მოინალეთ. მისის სმითი, ძალამო შხუ დო სასია ოსური, ირო ლიზიშ ცქვაფას რდჷ- თეჯგურა წკარწკანტა ძღაბი ასეშახ ვა მიძირუნია. ლანდარჯგურა კუჩხეფჲ უღუდჷ ლიზის, ირო წკანტილი, ღოზეფამ აწაფორალჲ მიკაკირჷდჷ დო ჯიმიქ მოსანჭჷ თენა ირფელი, თუმა ხოლო ირო სქვამას აფუდჷ გემარგებული კოფეშა. თიშ სახე ხოლო მოწონდჷ ჯიმის, თიშენ ნამდა, ხიარულ სახე უღუდჷ, მარა ბრელ ხანით დღას ვა უფირქებჷ თე ოსურშე.
ლიზის ძალამო მოწონდჷ ჯიმი. ირფელ მოწონდჷ თიში- გილულა ხოლო, მუ შვანც ოჭკადჷრეშე გიმილენდჷ დო ჸუდეშა მიშჷნ; მუდაშახ გეურინ ლიზის საბზადიშ ხიბაწკჷმა, ოჭკადჷრეშე მუმალჲ ჯიმიშა ქოუჯინუდჷკონჲ. ოშჷმეშით მოწონდჷ. ძიცაშ შვანც კიბირეფი ჩეთ გითარზანდჷნ. ძალამო მოწონდჷ, ჭკადჷს შურო ვაგჷდჷნ. თინა ხოლო მოწონდჷ დ.ჯ. სმითიქ დო მისის სმითიქ თაშ ქიჸოროფუეს თინანჲ. ართშახ, ოზეს ხე დო პიჯის იბონდჷ ჯიმი დო ლიზის თიქით მეწონჷ, უჩა თუმათ აფუდჷ ხე ფორილინჲ დო ჩხანათ გინოჭვილც ჟი ჩე კილე მოუჩქუდჷნ. დო თენა ქიგინჷნ, ხათე დეონჯღორუუ. ჰორტონს-ბეი დაბა რდჷ, ხუთი მახორუშე აკოდგინელი დო თარი შარას იდვალუაფჷდჷ, ბოინ-სითი დო შარლევუაშ შქას: ართი დუქანი, მაღალი, ნასასურა ჸვამი ფოშტაშ ნოდგჷმი, ნამუშ წოხოლე ირო გედგუდჷ მიდგარენიშ ფურგონი, სმითიშ ჸუდე, სტრაუდიშ, დილუორთიშ, ჰორტონიშ და ვან ჰუსენიშ. თე ჸუდეეფი ცეიონს აშადგჷდჷ, შარა ფსილათ რდჷ ფორილი. შარაშ ართ განს ფერმეფი უღუდეს, მაჟირა განი ტყათ რდჷ ფორილი. დაბას მიკაჩირთჷდინ, მეთოდისტეფიშ ოხვამე გედგჷდჷ დო ჭეთ მოჩილათირო, მოპიჯე განს- ჭითათ ღაფილი ოჭკადჷრე სკოლაშ წოხოლე წჷმოდგჷდჷ. ტყაშა გოჭკირილი, ფსილამ შარა სუკის გინმიშჷ დო ლუბაწკჷმა ითებუდჷ. სმითეფიშ უკახალენ აბარწაშე გეგნიჯინედითინ, თოლოწონდეს გენგაფაჩუდეს დიდი ტყა, ნამუთ ტობაშახ ონჭჷდჷ დო ლუბაშ მანგას მიშჷ. დიდებუან ოძირაფუ რდჷ თაქიანობა გიშულირც დო ზარხულც, ლუბა ლენიშფერო ვალჷნდჷ, შარლევუაშე დო მიჩიგანშე მულირჲ მასქური პოპორეფც დოუქაქალუანდჷ დო კონჩხიშ მანგას ჩეთ გეფაჩჷნდჷ. სმითეფიშ უკახალენჲ აბარწაშე ლიზი ორწყედჷ ბოინ-სითიშა მიმალ, მადენშე ეშნაღელი მეკონეფით ხარგელ ბარჟეფიშ სქერესქენს. თეიშახ ლიზი გერედჷ დო უჯინედჷ, ბარჟეფი ითამ ართ აბანშე ვექანცუანდეს, მარა საბზადშა მინილენდჷ დო ართ-ჟირ სენც გორჩხჷნდჷნ, კინორთელს, ვა დოხვადჷდჷ თი ბარჟეფი, კონჩხის ქიმკაფორუდეს ეშობას.
ასე ირიათო ჯიმი გილმორშე ფირქენდჷ ლიზი. ჯიმი ითამ შურო ვარწყედჷ თის. მინშა ოჭკადჷრეშე ეჩიებუდჷ დ.ჯ. სმითის, მინშა რესპუბლიკურ პარტიაშე ქოდუჸოთანდჷ ზიტყვას დო მინშა ჯეიმს გ. ბლეინშე. ონჯუა ბორჯის, ვარდა წოხოლენ სენას ხედჷ დო ლამპაშ სინთეს „ტოლედო ბლეიდის“ დო „გრანდ რაპიდსიშ“ გაზეთეფს კითხულენდჷ, ვარდა ტობაშა მიდეშ ოჩხომუშა, დ.ჯ სმითიწკჷმა ართო. დამორჩილს სმითიქ, ჩარლი უაიმანქ დო ჯიმიქ ფურგონი დოხარგეს, ჟიდო კარე, ორზოლი, არგუნეფი, თოფეფი ქიგიონწკარეს, ჟირ ჯოღორი მიდეჸონეს დო ვანტერბილტიშ ფიჭვონშა ინჭეს ერემეფიშ ოჯინუშა. თელ ოთხი დღას ონწყუნდეს ლიზი დო მისის სმითი თინეფიშ ორზოლს. ლიზის ოკოდჷ ჯიმიშო გიშაგორილ მუთუნჲ გემუანი დუჭუდუკონჲ, მარა ვა მახუჯინჷ- ონჯღორექ დაგურჷ მისის სმითიშა დო მარქვალეფი დო ქვირი ვათხუ, მუშ ფარათ ხოლო ვაგაბედჷ ჸიდირი- ჭუალა ბორჯის დუც ვეგმოდირთასია მისის სმითიქ დო. ვარდა მუთუნს უწინდუო მისის სმითი, მარა ლიზის იშენით მორდებაქ აშუ.
სონდარო ჯიმი ერემიშ ოჯინუშა რდჷ ულირინ, ლიზი ირო თიშე ფირქენდჷ. ძნელქ აჸუ თიშ უმშო რინაქ. ირ წუნს ჯიმიშე ფირქენდჷ, რულქ გეუგემურჷ, მორო ჯგირი რდჷ თიშე ფირქი, შურც მუთმუდგუნდჷ. ჯინუაშე დორთაშ წოხოლენ დღას ლურქ შურო ვამკანჭჷ. თაშ მეთონჷ მუს, შურო ვადომირულუაფჷნია- ებორჯჷ გვალო: მინშა ოსისმარჷდჷ, ვა ბლურცია, მინშა დასურო ვა ლურდჷ. ფურგონი ქოძირჷ შარასჷნი, შურიშ ღალაქ გაუჩენდჷ, გურქ ეჩქიჩქარჷ. ართ შურჲ უხედჷ, სოიშახ ჯიმის ძირჷნდჷნ. რახან დირთჷნ, ანწჲ მუთა მიჭირსია, ფირქენდჷ. ფურგონი დიდ ცჷშ თუდო გაჩემეს, მისის სმითიქ დო ლიზიქ აწაზადუშა გიმილეს. კოჩეფც ფრიმულ მორდუდეს, ფურგონს სუმ ერემი გერაგუდჷ, კეტიაცალო ჭიფანა კუჩხეფი გალე გითუჩხირკანდეს. მისის სმითიქ ქომონჯს ქაჯუნჷ დო ქომონჯქ ხოლო გურშა ქიხუტოლუ. ჯიმიქ ლიზის ქოდუძახჷ: „გომორძგუა, ლიზი“ დო გოუძიცუ. ჯგირო ვა უჩქუდჷ ლიზის, ჯიმი დირთუდუნ თიმწკუმა, მუ მოხვადუდუნ, მარა მუდგაქ რენ ოკო ქომოხვადჷკონჲ თეშე დარწუმებული რდჷ. მუთუნ ხოლო ვა მოხვალამე. ჸუდეშა დირთეს ჯინუაშე, თენა რდჷ დო თენა. ჯიმიქ გინოფორაფილი ტომარეეფი გეგნონწყჷ ერემეფც დო ლიზიქ ნაჯინუს ქოგიოჯინჷ. ართ დიდ ხოჯერემი დოუჸვილჷდეს. თეშ გოჩიკინაფედჷ, ძიუთ გითიღეს.
- სი ჸვილიო, ჯიმი? - ქოკითხჷ ლიზიქ.
- ქო, ხომ სქვამ ქორე?! - ჯიმიქ ერემი ოჭიშიშა ქიგნიჸოთ დო ოშხაშხეშა მიდეღჷ.
თიმ სერც ჩარლი უაიმენქით ქჷდოსქიდჷ სმითეფწკჷმა ოსერიშეთ. უკვე ჯგირო ეკოსერელედჷ დო შარლევუაშა ულა ვა ღირჷდჷ. კოჩეფქ ხელეფი გიბონეს დო წოხოლენჲ სენაშა მინილეს, სოდეთ ოსერიშეშ ხაზირუას უჯინედეს.
- ორკოლს მუთუნქ ვენოსქიდუო, ჯიმი? - ქოკითხჷ დ.ჯ. სმითიქ.
ჯიმიქ გედირთჷ, ხულაშა მიდართ დო ფურგონშე ვისკიშ ორკოლი მალეჯუმუ, ნამუთ ჯინუაშ ფარანც იშო აფუდეს ღალირინ. ოთხგალონამ ორკოლი რდჷ დო ქვინჯის ჭიჭე ვისკი ხოლო ქინოსქილადედჷ. ჸუდეშა მინოღალაშახ ჯიმიქ გვარიანო გამუნოშვჷ. ძნელი რდჷ თეშ მადიდა ორკოლშე შუმა. აკაბინალც ქიგნაწუ ვისკიქ. ორკოლით ქოძირეს ჯიმინ, სმითის დო ჩარლი უაიმენს გაძიცინეს. სმითიქ ჭირქეფი მითხუ დო ლიზიქ ქიმიღჷ. სმითიქ სუმი დიდ ჭირქა გაფშჷ.
- სი გოიმორძგვას, სმითი- დოხვამუ ჩარლი უაიმენქ.
- თი სქანი ხოჯერემიშ დღაგინძაში ქორდას, ჯიმი- უწუ სმითიქ.
- ნამუსით ტყვია ევოჩილითეთჷნ, თინეფც გოუმორძგვას, - თქუ ჯიმიქ დო გეშაყურწჷ.
- გოსოფური მუდგარენ რე.
- წამალც ვემიართე, მუთუნ ქააჭჷ კოც-და.
- თითო-თითო ხოლო ვაფშვათო, ბოშეფი? - სი გოიმორძგვას, სმითი.
- ჭვეთი ვენიბტუათ, ბოშეფი.
- ჩქინ ანწიან ჯინუას გოუმორძგვას.
ჯიმიქ ჭიე-ჭიეთ გეხიარულ. ვისკიშ გემოთ უჸორდჷ დო თინა ხოლო, უკულჲ ჯგირი ეღების გედირთჷდჷნ. ქომონარტებუდჷ ჸუდეშა დორთა, ლიბუ ონჯირე, ჩხე ოჭკომალი დო მუშ ოჭკადჷრე. ართჲ ჭირქა ხოლო გეშვჷ. ოსერიშეშა გვარიან ელახათირებულეფქ მერთეს კოჩეფქ, მარა დუდ ქომოლურო უკებუდეს. ლიზიქ სუფრა გოფაჩჷ დო მუქ ხოლო ქჷდოდოხოდჷ ოჭკომჷშა. გოსოფურ ოსერიშე დოუზადუდეს. ქომოლ კათა თელ სერიოზულობათ ჭკომუნდჷ ოჭკომალს. ოსერიშეშ უკულჲ კოჩეფქ კინი წოხოლენ თოლშა გემნორთეს, მისის სმითიქ დო ლიზიქ სუფრაშ ენწყუალა ქიდიჭყეს. უკულჲ მისის სმითიქ ჟიდო ეშელჷ, მუშ სენაშა დო მალას მისტერ სმითიქ ხოლო ქეკაჸუნ. ჯიმიქ დო ჩარლიქ კინი წოხოლენ თოლს ქიმლასკიდეს. ლიზიქ ფეჩქიწკჷმა ქეკოდოხოდჷ, საბზადის დო წინგი გეჭოფჷ, ითამ კითხულენდჷ, ვარინ ჯიმიშე ფირქენდჷ. ვედინჯირჷ, უჩქუდჷ, ჯიმი გემკიშჷნ და ართშახ ხოლო ქოვოკინდუანქია თოლც, იფირქ, უკულჲ თე გოშინას დანჯირუშა გემნიჯუმანდჷ.
განწარებულო ფირქენდჷ ჯიმშე დო ჯიმიქ ხოლო გამკორთ. თოლეფი ამარმალუდჷ, თუმა ონდეთ აკობანძღუდჷ. ლიზიქ წინგის ქიმკაჩემჷ თოლი. ჯიმიქ მიკულუ დო დახვენჯის უკახალე ქიმკაპონ. ლიზის თიშ შურიშ ღალა არჩქილედჷ. უკულჲ ხელეფით ქუგაკირჷ ჯიმიქ. ლიზის ძუძუეფქ გამბარჷ დო დეკვარკვალჷ, ჯიმიშ კითეფშქას ძუძუეფიშ კითეფქ გემანგარჷ. ლიზის აშქურინჷ, დიო კოჩიშ ხე ვა მიკოდვალუდჷ. მარა იშენით იფირქ: „აჰა, ხომ ქჷმორთ- ხომ ქჷმორთ დასურო!“
შქურინიშ გეშა გვალო გისქანჩჷ ლიზიქ, ვა უჩქუდჷ, მუ უღოლამუდუკონჲ, უკულჲ უმოს მანგარო ქომიკიხუტოლუ ჯიმიქ დო ქაჯუნჷ. თიჯგურა ნწალე დო ჭუათ ეფშა ღიაბი რდჷ, ვა გუმარზინენია, ლიზიქ იფირქ. დახვენჯიშ უკახალე ხოლო გინაფულენდ ჯიმიშ რსხულს, ვა გუმარზინენია, ოშქურუდჷ. უკულჲ მუდგარენქ ქინოხორცქ დინოხ დო ლიბუ ღიაბიქ ქჷმაკათჷ. ჯიმი უმოს მანგარო დო მანგარო იხუტოლუანდჷ თის დახვენჯამო დო ასე ლიზის ხოლო ოჰამუდჷ თენა. უკულჲ ჯიმიქ ქოდუფუცქინუ: „მოლა, გიბლათ“.
ლიზიქ საბზადიშ მიკაბუნაფალშე მუშ პალტო გემკონწყჷ დო შოშეშა გიმილეს. ჯიმის ხე აფუდჷ ხუტოლაფირი, ირჲ ნობიჯგიშ გინოდგჷმას გჷთმაჩენდჷდეს, ართიანს ოხუტოლუდეს დო ჯიმი ჯუნუნდჷ. უთუთალე სერი რდჷ დო თინეფქ ტყაშა გემშართეს, ფსილამ შარათ ონიშოლიშ დო ოწკარუეშ განშე მიშეს, კუჩხი ფსილას ანდუდეს. წყარი ხაბიჯგეფც უნარქუანდჷ, ლუბაშ მანგას დინოუჩარებული კონჩხი მოჩქჷდჷ. ჩხურუ რდჷ, მარა ჯიმს ხუტოლაფირი ლიზი ტიბას ორდჷ. ოწკარუეშ ხულას ქოდოდოხოდეს დო ჯიმიქ ლიზი ქიმკიხუტოლუ. ოსურს ოშქურუდჷ. ჯიმიქ ართჲ ხე კაბაშა გენუღჷ, კიდირს ქოდუჯღინჯღოლუ დო მაჟირა ხე ბირგულეფც ქიგედვჷ. ლიზის ძალამო აშქურინჷ, ვა მეხვალამედჷ, მუ ულამუდჷ ჯიმისინ, მარა მუქით ქახუტოლჷ. უკულჲ ბირგულც თაშნე მონკათ გედვალირ ხექ ჟიშე გეშანჩურჷ, განთხიშა ქიმიოჭირინუ დო უმოს ჟი ხოლო ქომიაჸუნ. - გაჩენდი, ჯიმი- უწუ ლიზიქ. ჯიმის ხოლო მეუღუდჷ ხე.
- ვარ, ჯიმი, ვა ქიმინა თენა- ვართ ჯიმის მეუჩამჷ თე ზიტყვეფშა თოჸუჯი, ვართ ჯიმიშ დიდი ხეს.
ფიცარიეფი მანგარი რდჷ, ჯიმიქ კაბა გეუკინ ლიზის დო მუდგარენიშ ღოლამა ილამუ. ოსურს ოშქურუდჷ, მარა მუს ხოლო ოკოდჷ თენა. მუს ხოლო ოკოდჷ, მარა ოშქურუდჷ.
- ვა ღოლა, ჯიმი. თენა ვა ღოლა.
- ვარ, ვა ჩეგეთხიებუქ. სით ხომ ქოგიჩქ, თაშ უჯგუნჲ.
- ვარ, ვა გოკო, ჯიმი. ვა ღოლა, ვეშილებე. ვა მიწყუნუა, მუს ორთუქ. ო, ჯიმი, ჯიმი, ო.
კონიოშ ფიცარიეფი მანგარი, ხოშქორამი დო რგილი რდჷ, ჯიმი მონკას მუნოჯანუდჷ დო ლიზის ძალამო აწყუნჷ თეშ გეშა. ქოდუჯიკუ ოსურქ, მობურაჸილ ჯანჷდჷ. ჯიმის ქჷდორულაფუდჷ. ვა დაქანცინ შურო ლიზის. ჭიე-ჭიეთ გეგთოხოხ, გემწოდოხოდჷ, კაბას დო გინაქვენჯის ქოგუფართხუ დო თუმაშა ხე ქიგნისვჷ. ჯიმის ლურდჷ, პიჯი ონდეთ გონჯამილი ქჷდოსქილადჷდჷ. ლიზიქ გეგნიკინ დო ჸალს ქაჯუნ. ასე ხოლო ვა გოკურცხინაფე. ლიზიქ დუდის ეშე გეუკინჷ დო ონდეთ ქოდუჩაკალუ. ჯიმის ხასლაშა გეგნუოლჷ დუდქ დო ლერჭყვა გეგნოჸინტჷ. ლიზიქ ნგარა ქჷდაჭყჷ. წყარპიჯიჸურე ქიგჲაჸუნ შარას დო წყარს ქიგნაჯინ. კონჩხიშ ჸურე ნირსის მალურთუმუდჷ. ჩხურუ რდჷ, გური აბათქალუდჷ დო გინაფულენდჷ, ირფელქ გეთუნ თის. ჯიმიშა დიირთჷ დო ხოლო ართშა ქოდუქანცუ. ხოლო ინგარდჷ.
- ჯიმი- ეჩიებუდჷ თინა- ჯიმი, მიკიჯინ, ჯიმი.
ჯიმიქ ქოდიქანცუ დო უმოს უჯგუშ ხუც ქოგინჯირჷ. ლიზიქ გინაქვენჯი გემკიჸოთ დო ქომუნაფორუ, თხილას დო გურგედვალირო გოქუნჷ. უკულჲ ონიშოლს ქელაჸუნჷ დო ფსილამ შარას ეკი ქოგიაჸუნ, ჸუდეშა ინჭუ დარულაფუშა. ტობაშე ეკულირ ნირსით თელ ტყა გეგნოფორელედჷ.
დააფიქსირეთ თქვენი აზრი